بررسی واکنش ده گونه از گندمیان به تنش خشکی

خشکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولید محصولات زراعی و مرتعی در منطقه خشک و نیمه خشکی مانند ایران با متوسط نزولات آسمانی 240 میلی متر در سال می باشد. گندمیان علفی بیش از 1/3 پوشش گیاهی طبیعی را بخود اختصاص داده اند، بعلاوه بدلیل توانایی تولید علوفه زیاد و حفاظت آب و خاک ، کشت و زرع آنها در سطح جهان توسعه زیادی یافته است . برای آنکه نتیجه مطلوب از زراعت این گیاهان و یا اصلاح مراتع بوسیله بذرپاشی حاصل شود، قبل از هر چیز باید واکنش این گیاهان به خشکی مشخص شود. بدین منظور طی سک آزمایش گلخانه ای بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصدفی و در جهار تکرار واکنش ده گونه agropyron desertorum (link) schult.، agropyron elongatum (host) beauv.، bromus inermis leyss.، dactylis glomerata l.، elymus junceus fisch، festuca arundince schreb، lollium perenne l.، panicum antidotale retz.، phalaris tuberosa l. و secale montanum guss. به سه سطح مختلف رطوبت خاک (-1 شاهد -2 خشکی متوسط -3 خشکی شدید که بترتیب حاوی 23، 17 و 14 درصد رطوبت بر اساس وزن خشک خاک بودند) ارزایبی شد. میزان آب قابل دسترس گیاه در تیمارهای خشکی کتوسط و خشکی شدید بترتیب برابر با 50 درصد و 25 درصد آب قابل دسترس گیاه در تیمار شاهد بود. در این پژوهش پتانسیل آب برگ ، تبخیر و تعرق، کارایی مصرف آب ، ارتفاع بوته، سطح برگ ، وزن اندام هوایی، نسبت وزن ریشه به وزن اندام هوایی، نسبت سطح برگ و شاخص تولید ماده خشک اندازه گیری شدند. تنش خشکی این صفات را در تمام گونه ها تحت تاثیر قرار داد، اما مقدار این اثرات به نوع گونه و سطح تنش بستگی داشت . با افزایش شدت خشکی پتانسیل آب برگ در تمام گونه ها کاهش می یافت . کمترین میزان کاهش تولید ماده خشک و کوچکترین مقادیر پتانسیل آب برگه در دو گونه a. elongatum و b. inermis مشاهده شد. در تمام گونه ها تنش خشکی سبب کوتاه شدن بوته شد و میزان کاهش در ارتفاع متناسب با مقدار کاهش در تولید ماده خشک بود. تیمارهای خشکی بر سطح برگ سه گونه a. elongatum، e.junceus و p.tuberosa اثر معنی دار نداشت و در سایر گونه ها سبب کاهش معنی دار سطح برگ شد. دو گونه d.glomerata و f.arundinace بیشترین کاهش سطح برگ و بیشترین کاهش در تولید ماده خشک را نشان دادند. مقدار مصرف آب متناسب با میزان سطح برگ در هر گونه بود بنحویکه دوگونه s.montanum و p.antidotale دارای بیشترین مقدار مصرف آب و بیشترین میزان سطح بودند. در هیچکدام از گونه ها خشکی سبب افزایش معنی دار کارایی مصرف آب نشد. گونه p.antidotale بدلیل آنکه گیاهی گرمسیری و g4 است در تمام تیمارها کارایی مصرف آب 2 تا 3 برابر سایر گونه ها داشت . ورن خشک ریشه تنها در دو گونه a.desertrum و a.elongatum در اثر تنش خشکی متوسط افزایش معنی داری نشان داد. در اثر تنش خشکی نسبت ریشه به اندام هوایی در a.elongatum افزایش معنی دار و در p.antidotale کاش معنی دار داشت و در سایر گونه ها خشکی اثر معنی داری بر نسبت ریشه به اندام هوایی نداشت . شاخص تولید ماده خشک (کل ماده خشک تولید شده در هر تیمار نسبت به شاهد) به عنوان معیاری برای تعیین میزان مقاومت به خشکی گونه ها در نظر گرفته شد. بر این اساس دو گونه a.elongatum و b. intermis بعنوان مقاومترین و دو گونه d.glomerrata و f.arndinace بعنوان حساس ترین گونه ها به تنش خشکی بودند.